Witte Donderdag
Sacramentsfeest vieren is eigenlijk nog eens Witte Donderdag vieren. Het verschil is dat het Sacramentsfeest nog meer de nadruk legt op de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in brood en wijn tijdens en na de viering. Onze protestantse broeders, voor wie het stopt na de H. Mis, zullen nooit de Heilige Hostie aanbidden zoals wij dat bv. op donderdagavond doen. Om dit te verduidelijken en in reactie op het Protestantisme ontwikkelde de Heilige Thomas van Aquino de leer van de transsubstantiatie, waarin hij het heeft over een wezensverandering: je blijft brood en wijn smaken, maar de kern, het wezen van brood en wijn, zijn veranderd in Christus zelf. Dat gebeurt op het moment van de consecratie, vandaar dat op dat ogenblik mensen rechtstaan. Op feestdagen wordt de Heilige Hostie tijdens de elevatie zelfs bewierookt. Door een bijzondere ingreep van God gebeurt op dat moment dus iets dat in de natuurlijke orde niet kan. Het concilie van Trente (1563) bevestigde deze leer. Door deze uitspraak ging het in tegen de leer van Luther. Deze laatste had het over consubstantiatie: Christus kwam “in, met en onder“ het brood, maar de essentie van het brood verandert niet en Christus is slechts aanwezig tijdens de duur van de dienst.
Tabernakel
Voor de katholieken blijft Jezus dus aanwezig, dat is ook de reden waarom het brood na de H. Mis in het tabernakel wordt bewaard. Zolang de gedaante van het brood intact blijft is Christus aanwezig. In de jaren 60 van de vorige eeuw werd door theologen pogingen ondernomen om dit mysterie opnieuw te verwoorden. Zo sprak Edward Schillebeeckx van “transfinalisatie”: de bedoeling van brood en wijn verandert. Paus Paulus VI hield echter voet bij stuk en hield vast aan de term “transsubstantiatie“. De RK-Kerk heeft de leer van de transsubstantiatie nooit tot dogma verklaard. Het woord transsubstantiatie is slechts een theologische poging om dit mysterie met behulp van wijsgerig jargon te duiden. Volgens kerkelijke documenten is het begrip “transsubstantiatie“ vooralsnog wel de beste poging. Paus Johannes Paulus II schreef in zijn encycliek Eucharistia in Ecclesia (2003) dat er een grens zit aan de theologische pogingen om het geloofsgeheim van de eucharistie te verwoorden.
Ik citeer nog even Paulus VI : “ Elke theologische verklaring, die zich bezighoudt met het begrip van dit geheim, moet om overeen te kunnen stemmen met ons geloof, eraan vasthouden dat brood en wijn in de objectieve werkelijkheid, onafhankelijk van ons denken, na de consecratie opgehouden hebben te bestaan, zodat van nu af het aanbiddenswaardige Lichaam en Bloed van onze Heer voor ons tegenwoordig zijn onder de sacramentele gedaanten van brood en wijn'.
Andere kerken
Als reactie op de Reformatie verklaarden de Orthodoxe Kerken in 1672 dat de leer van de wezensverandering bindend is. Hiervoor gebruikten zij het Griekse begrip “metousiosis“ dat met “transsubstantiatie“ vertaald kan worden. De Orthodoxie heeft dus altijd geloofd dat brood en wijn in de eucharistie veranderen in het Lichaam en Bloed van Christus. De Anglicaanse Kerk heeft de leer van de transsubstantiatie verworpen. Haar officiële doctrine bevat de lutheraanse leer van de consubstantiatie: na de consecratie coëxisteert het Lichaam en Bloed van Christus met de substanties van brood en wijn.
Sacramentsdag
De instelling van Sacramentsdag gaat terug op de visioenen van de Luikse Augustines Juliana van Cornillon. Vanaf 1209 had deze religieuze mystieke ervaringen. Zij beweerde dat Christus aan haar verschenen was en haar had opgedragen zich in te spannen voor de instelling van Sacramentsdag. De bisschop van Luik geloofde haar en stelde in 1248 dit feest in zijn bisdom in. Eén van de aartsdiakens van het bisdom Luik werd de latere paus Urbanus IV. Hij was het die op 11 augustus 1264 middels de pauselijke bul Transiturus de hoc mundo beval dat Corpus Christi, zoals het feest toen heette, in de gehele Kerk gevierd moest worden. In veel parochies werden op Sacramentsdag sacramentsprocessies gehouden: de Heilige Hostie werd geplaatst in een monstrans en door de priester rondgedragen, vergezeld van misdienaars, een fanfare en biddende gelovigen.
Zelf deed ik hier ook ooit aan mee. Dat was in de jaren 70 van de vorige eeuw. De marsen, die we speelden, kan ik nog zingen. Ik herinner me dat het hele gebeuren mij als tiener ontroerde . Naar het eind van de jaren 70, vlak voor ik naar het seminarie ging, viel op dat de devotie tot het Heilig Sacrament bij een deel van het volk verdween: ongeduldige automobilisten snoerden de processie voorbij met luide muziek in hun wagen, een dronkenman kwam uit een café en begon te schelden…Het jaar daarop werd de processie in de kerk gehouden.
Wekelijkse vespers
Mag ik jullie uitnodigen om eens naar onze wekelijkse vesper met aanbidding te komen? Elke donderdag om half acht in de dekenale Onze-Lieve-Vrouwekerk, de hoofdkerk van onze nieuwe parochie. We beginnen met het avondgebed uit het brevier van die dag. Na de schriftlezing houden we een 20 –tal minuutjes stilte, al dan niet geknield voor het uitgestald sacrament. Nadien zingen we het vespergebed verder en volgt het Magnificat, de voorbeden, het Onze Vader en de zegen met het Heilig Sacrament. De teksten zijn voorhanden. Een groepje gelovigen bidt vooraf om 19 u een rozenhoedje. Met dank aan Gabrielle die de psalmodie speelt, wat de dienst een bijzonder mooi karakter geeft.
Walter Van Der Meulen
