Besturen
Bij de bespreking van de toekomst van onze kerkgebouwen hebben we meerdere betrokken partijen. In de eerste plaats natuurlijk de parochie of de lokale geloofsgemeenschap, die betrokken zijn bij de rooms-katholieke erediensten. Bij uitbreiding ook alle inwoners van het gebied, dat de parochie bestrijkt. Vanzelfsprekend maakt ook de pastorale ploeg van priesters en diakens daar een deel van uit. Vervolgens hebben we de kerkfabriek, wat een autonoom openbaar bestuur met rechtspersoonlijkheid is. De kerkfabriek en dus ook de kerkraad, die de beslissingen moet nemen, houdt zich bezig met alle materiële aspecten van de eredienst op zo’n manier dat de waardigheid daarvan niet in het gedrang komt. Ze zorgt als een goed huisvader ervoor dat het gebouw goed onderhouden wordt, dat alle zaken noodzakelijk voor de eredienst (paas- en altaarkaarsen, hosties, miswijn, kazuifels, enz.) voorradig zijn. Laat ons duidelijk zijn: de kosten hiervoor zijn maar een fractie van het totale budget, waar de stad in moet voorzien. Op plaatsen waar meerdere kerkfabrieken actief zijn, voorziet het decreet rond erediensten ook in het Centraal Kerk Bestuur of CKB. Dat moet de werking van de onderlinge kerkfabrieken coördineren en de communicatie met het stadsbestuur verzorgen. Zo staat het CKB in voor het gecoördineerd indienen van de meerjarenplannen, van de budgetten en de budgetwijzigingen. Daarbij verleent het CKB administratieve en technische ondersteuning aan de kerkraden. Expliciet gesteld, coördineert het CKB ook het beleid met betrekking tot het roerend en onroerend patrimonium van de kerkfabrieken met inbegrip van het bepalen van de prioritaire investeringen. Een ganse boterham, als je het mij vraagt. Bedoeling is echt om een langetermijnvisie te ontwikkelen onder andere op het gebruik en het beheer van de kerkgebouwen. Tenslotte zijn er ook nog de stad, die de financiële middelen moet voorzien, en het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse overheid, die zijn zeg moet doen over beschermde gebouwen.
Kerkenbeleidsplan
In 2017 werd het eerste Dendermondse kerkenbeleidsplan door bisdom, provincie en gemeenteraad eenparig goedgekeurd. Daarin staat, dat er nog vijf volwaardige kerken zijn met zondagsdienst. Dit zijn Appels, Baasrode Sint-Ursmarus, Sint-Gillis-Binnen en Sint-Gillis-Buiten en Grembergen. De wijkkerken Boonwijk, Lutterzele, Briel en Keur kwamen op termijn in een uitdoofscenario met andere bestemmingen, net als Vlassenbroek dat op termijn een gelegenheidskerk zou worden, waar huwelijken en uitvaarten nog zouden plaatsvinden met mogelijkheid om nevenbestemmingen op te zetten. Andere gelegenheidskerken waren Oudegem en Schoonaarde. De grote kerk werd gezien als een opportuniteit voor grote vieringen als Vier Vrede en als museumkerk. Mespelare tenslotte heeft een speciaal statuut als bedevaartkerk. Van dit oorspronkelijke plan werd al heel wat gerealiseerd: Keur en Boonwijk werden ondertussen onttrokken aan de eredienst en kregen een andere bestemming (Keur verkocht aan het Oscar Romero College en Boonwijk aan Stek92), Oudegem en Schoonaarde zijn gelegenheidskerken met nevenbestemmingen (in Oudegem gaan bv. concerten en tentoonstellingen door), in ‘den Briel’ gaan geen vieringen meer door. Corona heeft wel een gevolg gehad voor Sint-Gillis-Binnen (wat in 2017 natuurlijk niet kon voorzien worden): het is de facto een gelegenheidskerk geworden, waarbij de zondagsdiensten in de O.-L.-Vrouwekerk doorgaan.
Geld
Het College van Burgemeester en Schepenen heeft het CKB laten weten, dat de stadskas het zeer moeilijk heeft en dat er voor 2023-2024-2025 geen geld meer is om te investeren in het onderhoud van de kerkgebouwen. Na 2025 is het koffiedik kijken of er überhaupt nog wel geld zal zijn. Voor alle duidelijkheid bijna alle monumentale en beschermde kerkgebouwen zijn eigendom van de stad. De komende jaren voorziet de stad zodoende geen geld meer in het onderhoud van haar eigendom, van haar eigen beschermd kerkelijk patrimonium. Daarom heeft de stad ook een project in samenwerking met PARCUM en de Vlaamse Bouwmeesters opgezet om te kijken of bepaalde kerkgebouwen (Sint-Gillis-Binnen, Mespelare, Oudegem, Schoonaarde en Vlassenbroek) niet zouden kunnen ‘vermarkt’ worden. Welke nevenbestemmingen zouden nog kunnen ontwikkeld worden? Hoe kan je meer concerten, tentoonstellingen, feesten, enz. aantrekken om de kosten te laten dalen? Welke herbestemmingen zou je in die kerken kunnen laten gebeuren: een sporthal, warenhuis, lokaal dienstencentrum, enz.? Zijn er partijen die deze kerken zouden willen kopen?
En nu?
In september zijn er verkiezingen om een nieuw CKB samen te stellen. De opdracht van het CKB voor een periode van drie jaar kondigt zich in ieder geval als niet simpel aan: een nieuw kerkenbeleidsplan opstellen, het Parcum-project opvolgen, mee prioriteiten in investeringen en onderhoud bepalen, het overleg met de kerkfabrieken coördineren,…Onze kerken zullen blijven bestaan: ze maken nu eenmaal deel uit van het DNA van een parochie, van onze lokale leef- en geloofsgemeenschappen. Zij zijn een ijkpunt, een referentie in het dorpsleven van de deelgemeenten. De monumentale kerken zijn bovendien beschermd…afbreken gaat niet. Wachten tot ze verloederd zijn en instorten is geen optie. De functie van onze kerken kan misschien wijzigen. Als de stad echter eigenaar blijft van de kerkgebouwen en ze niet kan verkopen, zullen de kosten voor onderhoud voor de stad niet dalen, wel integendeel. Laten we ons daarover geen begoochelingen maken. Wordt in ieder geval vervolgd.
Luc De Donder
